(از قرآن بیاموزیم)

موضوع این آپ:آیات 1_13 سوره مبارکه مومنون(ترجمه+نکات تفسیر(نور))

بسم الله الرحمن الرحیم

قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ(1).الَّذِینَ هُمْ فىِ صَلَاتهِِمْ خَاشِعُونَ(2).وَ الَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ(3).وَ الَّذِینَ هُمْ لِلزَّکَوةِ فَعِلُونَ(4).وَ الَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ(5).إِلَّا عَلىَ أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانهُُمْ فَإِنهَُّمْ غَیرُْ مَلُومِینَ(6).فَمَنِ ابْتَغَى‏ وَرَاءَ ذَالِکَ فَأُوْلَئکَ هُمُ الْعَادُونَ(7).وَ الَّذِینَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ رَاعُونَ(8).وَ الَّذِینَ هُمْ عَلىَ‏ صَلَوَاتهِِمْ یحَُافِظُونَ(9).أُوْلَئکَ هُمُ الْوَارِثُونَ(10).الَّذِینَ یَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِیهَا خَلِدُونَ(11)

به نام خداوند بخشنده و مهربان

مؤمنان رستگار شدند (1)آنها که در نمازشان خشوع دارند (2)و آنها که از لغو و بیهودگى روى‏گردانند (3)و آنها که زکات را انجام مى‏دهند (4)و آنها که دامان خود را (از آلوده‏شدن به بى‏عفتى) حفظ مى‏کنند (5)تنها آمیزش جنسى با همسران و کنیزانشان دارند، که در بهره‏گیرى از آنان ملامت نمى‏شوند (6)و کسانى که غیر از این طریق را طلب کنند، تجاوزگرند! (7)و آنها که امانتها و عهد خود را رعایت مى‏کنند (8)و آنها که بر نمازهایشان مواظبت مى‏نمایند (9)(آرى،) آنها وارثانند! (10)(وارثانى) که بهشت برین را ارث مى‏برند، و جاودانه در آن خواهند ماند! (11)

تفسیر نور:

در قرآن، یازده مورد کلمه‏ى فلاح (رستگارى) با کلمه‏ى «لعل» (شاید) همراه است: «لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» لکن در سه مورد بدون این کلمه و به طور حتمى مطرح شده است، یکى در همین سوره و یکى در سوره‏ى شمس: «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاها» و دیگرى در سوره‏ى اعلى: «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّى». از مقایسه این سه مورد با یکدیگر، روشن مى‏شود که ایمان و تزکیه داراى جوهر واحدى هستند.

<** ادامه مطلب... **>

برترین و آخرین هدف تمام برنامه‏هاى اسلام، فلاح و رستگارى است. در بسیارى از آیات قرآن از تقوا سخن گفته شده و هدف از احکام دین هم رسیدن به تقواست: «لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» «1» و آخرین هدف تقوا نیز فلاح است: «وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» «2» جالب است که مهم‏ترین و آخرین هدف دین اسلام در اوّلین شعار آن آمده است: «قولوا لا اله الا الله تفلحوا» به یگانگى خداوند ایمان آورید و «لا اله الا الله» بگویید تا رستگار شوید.

هر شبانه روز، در اذان و اقامه‏ى نمازهاى یومیّه جمله‏ى «حى على الفلاح» را بیست بار بر زبان مى‏آوریم و هدف نهایى را با فریاد رسا اعلام مى‏کنیم، تا راه را گم نکنیم.

اسلام مى‏گوید: «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ»، «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّى» «3» کسانى رستگارند که ایمان وتزکیه‏ى نفس داشته باشند، ولى کفر مى‏گوید: «قَدْ أَفْلَحَ الْیَوْمَ مَنِ اسْتَعْلى‏» «1» فرعون مى‏گفت: امروز هر کس زور و برترى دارد رستگار است.

کلمه‏ى «فلاح» به معناى رستن است، شاید دلیل اینکه به کشاورز، «فَلّاح» مى‏گویند آن باشد که وسیله‏ى رستن دانه را فراهم مى‏کند. دانه که در خاک قرار مى‏گیرد با سه عمل خود را نجات مى‏دهد و به فضاى باز مى‏رسد: اوّل آنکه ریشه‏ى خود را به عمق زمین بند مى‏کند.

دوّم اینکه مواد غذایى زمین را جذب مى‏کند. سوّم آنکه خاک‏هاى مزاحم را دفع مى‏کند.

آرى، انسان هم براى رهایى خود و رسیدن به فضاى باز توحید و نجات از تاریکى‏هاى مادّیات و هوسها و طاغوت‏ها باید مثل دانه همان سه عمل را انجام دهد: اوّل ریشه‏ى عقاید خود را از طریق استدلال محکم کند. دوّم از امکانات خدادادى آنچه را براى تکامل و رشد معنوى اوست جذب کند. سوّم تمام دشمنان و مزاحمان را کنار زند و هر معبودى جز خدا را با کلمه «لا اله» دفع کند تا به فضاى باز توحیدى برسد.

شخصى در حال نماز با ریش خود بازى مى‏کرد، پیامبر اکرم (صلوات اللَّه علیه) فرمود: اگر او در دل خشوع داشت، در عمل این گونه نماز نمى‏خواند.«2»

امام صادق (علیه السلام) فرمود: مراد از خشوع در نماز، فرونهادن چشم است. «3»

چه کسانى رستگارند؟

1 عابدان. «وَ اعْبُدُوا رَبَّکُمْ وَ افْعَلُوا الْخَیْرَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» «4» پروردگارتان را پرستش کنید، شاید رستگار شوید.

2 آنان که اعمالشان ارزشمند و سنگین است. «فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» «5» 3 دورى کنندگان از بخل. «وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» «6» 4 حزب اللَّه. «أَلا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» «7» حزب خدا رستگارند.

5 اهل ذکر کثیر. «وَ اذْکُرُوا اللَّهَ کَثِیراً لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» «8» خدارا بسیار یادکنید تا رستگار شوید.

6 تقوا پیشگان. «فَاتَّقُوا اللَّهَ یا أُولِی الْأَلْبابِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» «1» اى خردمندان! تقوا پیشه کنید تا رستگار شوید.

7 مجاهدان. «وَ جاهِدُوا فِی سَبِیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» «2» در راه خدا جهاد کنید تا رستگار شوید.

8 توبه کنندگان. «تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِیعاً أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» «3» اى اهل ایمان! همگى توبه کنید تا رستگار شوید.

پیام‏ها

1 رستگارى مؤمنان حتمى است. «قَدْ أَفْلَحَ» 2 ایمان، شرایط و نشانه‏هایى دارد. «الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ» ...

3 نماز، در رأس برنامه‏هاى اسلامى است. «فِی صَلاتِهِمْ» 4 در نماز، حالت و کیفیّت مهم است. «خاشِعُونَ»

 [سوره المؤمنون (23): آیات 3 تا 6]

وَ الَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ (3) وَ الَّذِینَ هُمْ لِلزَّکاةِ فاعِلُونَ (4) وَ الَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حافِظُونَ (5) إِلاَّ عَلى‏ أَزْواجِهِمْ أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیْرُ مَلُومِینَ (6)

و آنان که از بیهوده روى گردانند.

و همان کسانى که زکات مى‏پردازند.

و آنان که دامان خود را (از گناه) حفظ مى‏کنند.

مگر در مورد همسرانشان یا کنیزانى که به دست آورده‏اند، پس آنان (در آمیزش با این دو گروه) ملامت نمى‏شوند.

نکته‏ها:

 «لغو»، به کار و سخن بیهوده مى‏گویند.

دورى و پرهیز از لغو، مخصوص مسلمانان نیست، قرآن درباره‏ى خوبان اهل کتاب نیز مى‏فرماید: «وَ إِذا سَمِعُوا اللَّغْوَ أَعْرَضُوا عَنْهُ» ... «1» اهل کتاب با ایمان، از لغو گریزانند.

 «زکات» در لغت، به معناى رشد و نموّ و پاکیزگى است و در اصطلاح، یک نوع مالیات شرعى و از ارکان و واجبات دین است.

در جامعه اسلامى، پاسدارى از نماز و ناموس، بسیار مهم است. در همین چند آیه، نسبت به ناموس با تعبیر «حافِظُونَ» و درباره نماز با جمله «عَلى‏ صَلَواتِهِمْ یُحافِظُونَ» یاد شده است.

دورى از لغو در دنیا، بهره‏اش، محفوظ ماندن از لغو در قیامت است. «عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ»، «لا تَسْمَعُ فِیها لاغِیَةً» «2» اعراض از لغو، نباید با بدگویى و تندخویى همراه باشد، زیرا در آیه‏ى دیگر مى‏فرماید: «وَ إِذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِراماً» «3» در روایات براى لغو، نمونه‏هایى آمده است از جمله: سخنى که در آن یاد خدا نباشد و یا غنا و لهویّات باشد. «4»

در روایات مى‏خوانیم: جز با زن عفیفه ازدواج نکنید و با کسى که در مال خود او را امین نمى‏دانید، هم‏بستر نشوید. «5»

اهمیّت زکات‏

زکات، یکى از پنج چیزى است که بناى اسلام بر آن استوار است.

در قرآن 32 بار کلمه «زکات» و 32 بار واژه «برک» آمده، گویا زکات مساوى با برکت است.

پیامبر اکرم (صلوات اللَّه علیه) افرادى را که زکات نمى‏دادند، از مسجد بیرون کرد.

حضرت مهدى (علیه السلام) در انقلاب بزرگ خود، با تارکین زکات مى‏جنگد.

کسى که زکات ندهد، هنگام مرگش به او گفته مى‏شود: یهودى بمیر یا مسیحى.

تارک زکات در لحظه‏ى مرگ از خداوند مى‏خواهد که او را به دنیا باز گرداند تا کار نیک انجام‏

دهد، امّا مهلت او پایان یافته است.

امام صادق (علیه السلام) فرمود: اگر مردم زکات بدهند، هیچ فقیرى در زمین باقى نمى‏ماند.

پیام‏ها

1 نشانه‏ى ایمان، دورى از لغو است. «وَ الَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ» (مؤمن باید در تمام کارها و سخنان خود هدف صحیح داشته باشد) 2 دورى از لغو، به اندازه‏اى مهم است که بین نماز و زکات ذکر شده است.

 «خاشِعُونَ مُعْرِضُونَ لِلزَّکاةِ فاعِلُونَ» 3 اهمیّت زکات مانند اهمیّت نماز است. (در 28 آیه، نماز و زکات در کنار هم آمده است) «فِی صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ، لِلزَّکاةِ فاعِلُونَ» 4 اعتقاد به تنهایى کافى نیست، عمل هم لازم است. «الْمُؤْمِنُونَ ... فاعِلُونَ» 5 حیا شرط ایمان است. «لِفُرُوجِهِمْ حافِظُونَ» (آلودگى جنسى نشانه‏ى ضعف ایمان است) 6 شهوت، طغیانگر است و به کنترل و حفاظت نیاز دارد. «حافِظُونَ» 7 در ارضاى غریزه‏ى جنسى، محدودیّت لازم است ولى ممنوعیّت خلاف فطرت است. «إِلَّا عَلى‏ أَزْواجِهِمْ» 8 حیاى نابجا ممنوع. همین که اسلام، انجام کارى را اجازه داد، همه‏ى سنّت‏ها و عادت‏ها و سلیقه‏هاى شخصى و مخالف دین، محکوم است. «غَیْرُ مَلُومِینَ»

 [سوره المؤمنون (23): آیات 7 تا 11]

فَمَنِ ابْتَغى‏ وَراءَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ العادُونَ (7) وَ الَّذِینَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ (8) وَ الَّذِینَ هُمْ عَلى‏ صَلَواتِهِمْ یُحافِظُونَ (9) أُولئِکَ هُمُ الْوارِثُونَ (10) الَّذِینَ یَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِیها خالِدُونَ (11)

پس هر کس فراتر از این (همسر و کنیز) طلب کند، پس آنانند که متجاوزند.

و (مؤمنان رستگار) کسانى هستند که امانت‏ها و پیمان‏هاى خود را رعایت مى‏کنند

و آنان بر نمازهاى خود مواظبت دارند.

آنان وارثانند.

کسانى که بهشت برین را ارث مى‏برند و در آن جاودانه خواهند ماند.

نکته‏ها:

کلمه‏ى «فردوس» به معناى بوستان، برترین جاى بهشت مى‏باشد. «1» و چون به جاى جنّت بکار رفته، براى آن ضمیر مؤنث آمده است.

امام صادق (علیه السلام) در پاسخ از حکم استمناء، آیه‏ى 7 را تلاوت فرمودند. «2»

اهمّیت امانت در روایات‏

به نماز و روزه و حجّ مردم ننگرید، به صداقت و امانتدارى آنان بنگرید. «3»

پیامبر اکرم (صلوات اللَّه علیه) در آخرین لحظه‏هاى عمر خود به حضرت على (علیه السلام) فرمود: «اد الامانة الى البر و الفاجر فیما قل و جل حتى الخیط و المخیط» امانت را به صاحبش برگردان، چه نیکوکار باشد و چه گناهکار، ارزشمند باشد یا ناچیز، اگر چه مقدارى نخ باشد و یا پارچه و لباسى دوخته شده. «4»

همه‏ى نعمت‏هاى مادّى، معنوى و سیاسى، امانت الهى هستند. (امام خمینى (ره) فرمود:

جمهورى اسلامى امانت الهى است) قرآن کریم برخى از اهل کتاب را که امانتدار هستند، ستوده است. «وَ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ مَنْ إِنْ تَأْمَنْهُ بِقِنْطارٍ یُؤَدِّهِ إِلَیْکَ» «5» اگر به برخى از اهل کتاب، مال فراوانى به امانت بسپارى، آن را به تو برمى‏گرداند.

پیام‏ها

1 قانون شکنى، تجاوز به حدودى که خداوند تعیین نموده مى‏باشد. «العادُونَ» 2 به سراغ گناه رفتن نیز گناه است. «أَبْتَغِی العادُونَ» 3 مؤمن، متعهّد است. «عَهْدِهِمْ راعُونَ» خلف وعده، نشانه‏ى ضعف ایمان است.

4 مراعات عهد و پیمان لازم است، گرچه در عمل نتوانیم وفا کنیم. «راعُونَ» نه «موفون» 5 در معرّفى سیماى مؤمنان، نماز هم در ابتدا مطرح شد: «فِی صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ» و هم در پایان «عَلى‏ صَلَواتِهِمْ یُحافِظُونَ» این تکرار و تأکید، نشان اهمیّت نماز است‏